Ander gebeuternisse:

• Verwysingsnommer: c4
• Woonplek: Albanie, Kaap, Suid-Afrika; Adres:
  Doorn Kloof
• Rapport: 24 Des 1808, Oos-Kaap, Suid Afrika; MOOC8/28.53

Notas:

Woonplek:
Doornfontein of Doorn Kloof, sien sy SK

Rapport:
"Goederen nagelaaten door wijlen Pieter van Wijk d oude op den 24 December 1808 door kaffers vermoord, ter plaatse van Joseph van Dijk"
"Sijbrand van Dijk 100 schaapen"
"Frans van Dijk 50 schaapen"
Joseph het twee seuns gehad met die name Sybrand en Frans.

Joseph getroud Zacharya Catharina Kruger aan 10 Des 1780inStellenbosch, Kaap, South Africa. Zacharya (dogter van Frans Kruger en Maria Putter) is gebore aan 4 Nov 1764; is gedoop aan 5 Okt 1765 in Tulbagh (Roodezand), Kaap, Suid-Afrika; gesterf aan 6 Feb 1838inUlundi, Natal, Suid-Afrika. [Groepsblad] [Family Chart]

1. Maria Magdalena van Dyk is gebore aan 18 Des 1781 in Kaap, Suid-Afrika; is gedoop aan 26 Mei 1782; gesterf aan 29 Aug 1843inGreat Fish River, Albany, Kaap, Suid-Afrika; is begrawe aan 2 Sep 1843inGreat Fish River, Albany, Kaap, Suid-Afrika.
2. Sybrand Johannes van Dyk is gebore voor 23 Mei 1784; is gedoop aan 23 Mei 1784 in Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika; gesterf na 1842.
3. Frans Johannes van Dyk, Snr. is gebore in CA 1787 in Tarkastad, Kaap, Suid-Afrika; gesterf aan 17 Feb 1838inBloukrans, Natal, Suid-Afrika.
4. Joseph van Dyk is gebore voor 3 Mei 1789; is gedoop aan 3 Mei 1789 in Kaapstad, Kaapkolonie; gesterf na 1861.
5. Andries Jacobus van Dyk is gebore in CA 1792; is gedoop aan 10 Feb 1793 in Graaff-Reinet, Kaap, Suid-Afrika; gesterf aan 6 Feb 1838inUlundi, Natal, Suid-Afrika.

Ander gebeuternisse:

• Verwysingsnommer: b5
• WWW: https://www.geni.com/people/Sybrand-van-Dyk/369322912050002500?through=6000000012884737660
• Aansoek: 1739, Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika; Verskyn voor die raad in Kaapstad
• Aansoek: 1739, Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika; Verskyning voor die Raad in Kaapstad
• Ander: 1 Mrt 1739
• Inventaris: 19 Mei 1750, Riebeek-Kasteel, Kaap, Suid-Afrika; MOOC8/7.51
• Inventaris: 11 Nov 1801, Kaap, Suid-Afrika; MOOC8/23.40; Adres:
  Honing Bergh aan de 24 Rivieren

Notas:

Martha Margaretha Lubbe was nooit met Sybrand van Dyk getroud nie. Hulle het ook nooit 'n verhouding gehad nie. Hierdie bewering (xxxx 1778) is verkeerd genoteer in die 1975-Geslagregister (p51) en daarna net so oorgeneem in die 1989 SAG.

In feite was Sybrand en Sara de Klerk getroud tot haar dood êrens tussen 1785 (toe hulle gesamentlik 'n testament opgestel het) en 1801 (in Sybrand se boedelinventaris word genoem dat Sara reeds gesterf het).

Martha Margaretha Lubbe was wel getroud met David Frederik Strauss in 1776, na die dood van sy eerste vrou Sara van Dyk in ongeveer 1774. Sara was die dogter van Sybrand van Dijk en Sara de Klerk.

Ek vermoed dat J.H. van Dyk (opsteller van die 1975-register) se notas deurmekaar geraak het m.b.t. hierdie gesin.

Aansoek:
Ras, Hendrik; Krugel (H); van Dyk (Sybrand); and Basson (A.D.); agriculturists; complain that some time ago the Deputy-Landdrost had visited their farms and cattle posts, accompanied by two "veldwagters", and some Hottentots, and showed them a written order requiring them, in the name of the Acting Governer D.V. Henghel, and Land: P. Lourensz; on pain of corporal and capital punishment, to surrender to the said deputy all the cattle bartered by them from the Hottentots, and which the Deputy had to take away with him;

that they had to allow the Hottentots to drive out whatever they liked, and that the latter not only took the bartered cattle, but also a large number belonging to themselves, and other people; that they took 12 beasts from the residence of Jacob Crugel, and 64 from his cattle post etc. etc. That the result has been that petitioners have been extremely impoverished, and therefore beg that their cattle may be restored to them. Signed by H. Krugel and the others. See below. (Resident "Over" the Piqueniers Kloof. No 48c). (No.14. 21st of July).

Aansoek:
Ras, Hendrik: see above No. 14; Land: Lourensz: reports as follows: that he had carefully investigated the matter, and the conduct of the Deputy-Land: Christof: Counitstz: in seizing the cattle of some agriculturalists, but could find no evidence that Counitz: had either bartered or sold any of the cattle; that if it had been done, it mush have happened at the "Clapmuts", especially because he had heard that some Hot: cattle were running there; that on the 10th Aug: last he had gone there with deputed Heemraden, and driven out 11 cattle from the troop of the Postholder Corporal Johan George Straasburg, pointed out by the Burgher Dan: Bokkelenberg, which, according to the Corporal had been presented to him by the Hottentots, after the cattle had been given to them; which Hottentots had given other cattle also, a fact which deponent is convinced as will be shown by the declaration of Com: H.H. under Letter A.

He has however also heard that Counits: had for food and drink given for himself and men and Hottentots, 4 oxen to Christ: Liebenberg, which he had no right to do, and which he had not reported.

Regarding the number of cattle seized by Counits:, his report states (Let. B.). that it was 279, and according to the statement of the "Veldwachter", Joseph Leendert, (Let. C.) there were 277, out of which according to report of Deputy Landdrost 195 arrived at Stellenbosch and Klapmuts; that of the rest, some had been left behind as sick, and others killed, whilst 59 had been stolen by some Hottentots at the Groenberg, on the farm of the late Gid: Joubert.

If jou you refer to the Memorial of Ras and others (see above), you will find that they give an excess of 20 over this number, and if their request be carefully considered, and compared with the report of the Deputy Land:, and the declaration of the Veldwachter Josteph Leendert, it will appear that they are more liable to mistakes in this matter than the Deputy Land: and the "Veldwachter", whilst, according to the write (Land:) they (Ras and others) could have nothing certain to rely on, for they state that they were not present when the cattle was removed from their farms, so that the numbers were given them by their servants and slaves; whilst in the statement of the "Veldwachter, cattle are mentioned which were not even on farms, but were running in the veld, yea! even in Hot: kraals, of which latter cattle some might easily have been left heind, when the troop was driven away.

The undersigned is surprised that S. v. Dyk dares to mention 88 cattle of his own and 7 bartered ones, as taken away from him by the Deputy Land: as he is well aware that v. Dyk does not own 8 beasts, so that if he had 88 he must, like his mates have stolen them from the Hottentots, or bartered them from these natives; they are therefore not ashamed to demand back their own as well as the bartered cattle.

In this they act foolishly, as you know more or less how much cattle they have stolen or bartered.

Take the smallest number, and it will be more than 1000, as appears from the evidence of the Burgher Pieter de Bruyn, and the interrogatories of the Burgher Matth: Willemsz:, deposited in the Court of Justice, and this number far surpasses that of the 299 given by them.

They are therefore not justified to demand back the cattle, and ought to be satisfied with your kindness in pardoning them for all their misdeeds.

Ander:
On Sunday the 1st of March 1739 Barbier, accompanied by eight others Hendrik Kruger, Lodewyk Putter, Frans Kampher, Arnoldus Basson, Hendrik Ras, Jan Olivier, and Sybrand van Dyk, all mounted and armed, and Hans Ras, unarmed and on foot appeared before the door of the church at the Paarl as the congregation was leaving after service, when Sybrand van Dyk requested the people to listen to the reading of a placaat. This document was the joint production of Barbier and another of the disaffected party named Pletsholt, and was written in very corrupt Dutch. In it Mr. Van den Henghel and the landdrost Pieter Lourens were accused of tyranny, corruption, favouring Chinese and Hottentots above Europeans, and other misconduct, and the farmers were advised not to pay any more taxes.

After Barbier had read the document. Van Dyk, with the assistance of some women among the listeners, pasted it on the wall of the church. There was such a strong feeling of sympathy with its contents that no one remonstrated, and the party rode from farm to farm that afternoon unmolested.
The document was blown from the wall of the church that evening, and was secured by the landdrost's messenger, who forwarded it to the fiscal in Capetown. It is still to be seen in the records of the court of justice.

Some other seditious papers were written and circulated bv Barbier, and so confident were the disaffected persons in their power to maintain their independence that one of them, Jan Eas, delivered at the castle gate a circular disowning the authority of the acting governor and the landdrost, though two of the cattle barterers, Matthys Willems and Pieter de Bruyn, who appeared openly in Capetown, had been arrested, and were then in prison. Barbier was now proclaimed an outlaw, and instructions were given to the landdrost to have him seized and brought before the high court of justice, or, if resistance was made, to shoot him.

Just at this time a horde of Bushmen made a raid upon the scattered farmers of Piketberg and the Bokkeveld, murdered two Europeans and several slaves, set fire to some houses, and swept off large herds of cattle. There had not been many complaints of these wild people of late years, the only instances being in 1728, 1731, and 1738. On the first of these occasions, December 1728, a party of Bushmen drove off the cattle from the farm of Jan Valk near Piketberg. Valk's neighbours assembled and pursued the robbers, who offered resistance when they were overtaken. Two Europeans were wounded, but a volley of slugs put to flight all the Bushmen who were not struck. The cattle were recovered, except two oxen.
fBHuamnamimm

The government approved of the action of the colonists in following the robbers and firing upon them, but directed the landdrost to be careful that no provocation was given to Bushmen who did not first offend. In March 1731 some of those people drove off a herd of cattle from the farm of Hans Potgieter, but were pursued by twelve of Potgieter's neighbours, who hastily assembled and formed a commando. The robbers were overtaken, when some of them were shot, and the cattle were recovered. In 1738 other Bushmen drove off the stock of August Lourens, but were followed up, and the cattle were retaken without any bloodshed. By direction of the council of policy, the landdrost and board of militia of Stellenbosch then sent a discreet farmer to endeavor to enter into a friendly agreement with the Bushmen, and presents were made in hope of inducing them to abstain from robbery.

The farmers of the frontier had no confidence in the success of such treatment, and when the raid took place early in 1739 they were seized with a general panic, fearing that the government would again try to conciliate rather than punish. Most of them in consequence abandoned their farms and fell back towards the Cape. The government, however, acted in a different manner. The old burgher councilor Jan Kruywagen was instructed to raise a commando and follow up the marauders, and all who had joined Barbier were offered pardon if they would take part in the expedition. Fifteen of them accepted the offer at once, and the remainder shortly afterwards.

Barbier managed to keep in concealment for a few months, but was eventually apprehended. On the 12th of November he was tried and condemned to death, and two days afterwards was executed. After the barbarous manner of that time in Europe as well as in South Africa, his right hand was first cut off and then his head, and after death his body was divided into portions, which were affixed to posts in different parts of the country.

This attempt at insurrection, petty as it was, was long afterwards used as an argument by r strong party in Holland, as well as by many officials of the East India Company, against an enlargement of the colony by sending out emigrants from Europe. A strong colony, in their opinion, would certainly in a short time throw off the control of the mother country and declare itself independent.

Inventaris:
Rol:

Inventaris:
Sybrand se goedere is na sy dood deur Pieter Erasmus. Vermoedelik betref dit sy stiefseun: Sara de Klerk en Jacob Erasmus se vierde seun. Sara word as "vooroorlede" wat beteken dat sy vóór Sybrand gesterf het. Ons weet egter (nog) nie presies wanneer hulle gesterf het nie. Dit wil lyk of dit moontlik selfs vóór 17 September 1801 was - die dokument noem dat Pieter Erasmus toe opdrag gekry het om die boedel te inventariseer.

Hierby aangeheg is 'n transkripsie van die dokument. Sien die bronskakel vir 'n fotografeerde kopie.

Rol:

Sybrand getroud Sara de Klerk aan 21 Mrt 1751inTulbagh (Roodezand), Kaap, Suid-Afrika. Sara (dogter van Abraham de Clercq, SV-PROG en Magdalena Mouton) is gebore in CA 1710 in Tulbagh (Roodezand), Kaap, Suid-Afrika; is gedoop aan 3 Aug 1710 in Stellenbosch, Kaap, South Africa; gesterf tussen 1785 en 1801. [Groepsblad] [Family Chart]

Ander gebeuternisse:

• Verwysingsnommer: b1
• Inventaris: 11 Nov 1801, Kaap, Suid-Afrika; MOOC8/23.40; Adres:
  Honing Bergh aan de 24 Rivieren

Notas:

Inventaris:
Sybrand se goedere is na sy dood deur Pieter Erasmus. Vermoedelik betref dit sy stiefseun: Sara de Klerk en Jacob Erasmus se vierde seun. Sara word as "vooroorlede" wat beteken dat sy vóór Sybrand gesterf het. Ons weet egter (nog) nie presies wanneer hulle gesterf het nie. Dit wil lyk of dit moontlik selfs vóór 17 September 1801 was - die dokument noem dat Pieter Erasmus toe opdrag gekry het om die boedel te inventariseer.

Hierby aangeheg is 'n transkripsie van die dokument. Sien die bronskakel vir 'n fotografeerde kopie.

Ander gebeuternisse:

• Naam: Joost Pieterse van Dijk
• Naam: Joost Pietersz
• Verwysingsnommer: SV-PROG 1
• Weermag: Tussen 24 Mei 1686 en 28 Des 1690; Soldaat- V.O.C.
• Immigrasie: 26 Sep 1686, Cape Colony, Suid-Afrika
• Burgerskap: 28 Des 1690, Cape Colony, Suid-Afrika; Vryburger
• Woonplek: 1691, Kaap, Suid-Afrika
• Beroep: Vanaf 3 Apr 1691, Houtbaai, Kaap, Suid-Afrika; Houtkapper in die "Compagnie se bosch"
• Sensus: 1692, Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika; Adres:
  Sien nota vir gelysde eiendom
• Beroep: 1693, Houtbaai, Kaap, Suid-Afrika; Vrytimmerman
• Beroep: Vanaf 31 Mei 1695 tot 31 Mei 1696; Baashoutkapper
• Ander: 17 Des 1695, Kaap, Suid-Afrika; Slawehandel
• Ander: 7 Feb 1696, Kaap, Suid-Afrika; Slawehandel
• Sensus: 1697
• Beroep: Vanaf 1697 tot 1702; Vryhoutkapper
• Sensus: 1700, Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika
• Sensus: 1700, Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika
• Beroep: CA 1700, Swartland, Kaap, Suid-Afrika; Landbouer; Adres:
  Ganskraal (386)
• Eiendom: CA 1700, Swartland, Kaap, Suid-Afrika; 'n Opstal; Adres:
  Ganskraal (386)
• Ooggetuie: 18 Des 1701, Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika; Doop van Pieter Kuijs
• Eiendom: 1704, Stellenbosch, Kaap, South Africa; Nie Plaas Keerweder nie
• Sensus: 1709, Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika
• Sensus: Jan 1711, Kaapstad, Kaapkolonie
• Aansoek: 1715, Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika; Joost het in hierdie jaar aan die hof gevra dat sy vrou Helena Siewers gehospitaliseer word.
• Eiendom: 1716, Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika; Huis en erf in Tafelvallei
• Beroep: 1717; Landbouer
• Testament: 28 Jan 1718, Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika
• Inventaris: 15 Jun 1718, Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika; MOOC8/3.77
• Vendurol: 17 Jun 1718, Cabo de Goede Hoop; MOOC10/2.2

Notas:

Opgedateer op 2015.11.02. 'n Jaar na my oorspronklike (en fout-gevulde) plasing, kan ek 'n opgedateerde weergawe van Joost van Dijk se lewe aan die Kaap plaas. Daar is nog 'n aantal vrae wat ek hoop om in die toekoms te kan beantwoord, maar vir eers bied onderstaande 'n goeie blik op die wel en wee van ons stamvader.

Dit kan nog nie met sekerheid gesê word waar die twee van Dyk-stamvaders, Joost en sy broer Burgert, vandaan kom nie. (Sien ook Herkoms van Joost en Burgert van Dijk.) In dokumente uit die tyd word daar verwys na onder meer Isberg, Isenberg, Ysenberg en Eijsenberg. Die Wes-Vlaamse dorpie Izenberge (toe Ysenberge) word oor die algemeen aanvaar as hul plek van herkoms, maar die twee broers se dooprekords kom nie voor in die parogieregisters van hierdie dorpie nie. Dit is natuurlik moontlik dat hulle daar gewoon het, alhoewel hulle nie daar gebore is nie, maar daar is talle ander soortgelyk genaamde dorpies in Europa - van Isberg tot Eisenberg - wat net sowel hul plek van oorsprong kon wees. Die van "van Isberg/Isenberg", asook variante van die naam "Joost" en "Burgert" kom selfs ook in Noordiese lande voor.

Wat wel seker is, is dat Joost Pietersz. ('n patroniem, wat daarop dui dat sy pa waarskynlik Pieter/Peter geheethet), saam met sy broer Burgert in 1686 as soldate by die V.O.C. aangesluit het.[1] Joost en Burgert het lank slegs "Pietersz." as van gebruik - die van "van Dijk" het eers baie jare later sy verskyning gemaak.

Jan en Alleman kon by die V.O.C. aangesluit het, as hy maar gesond gelyk het. Armoediges en reislustiges uit die hele Europa het na Nederland gestroom om by die V.O.C. as soldaat aan te sluit. In sy boek, The Afrikaners, noem Hermann Giliomee dat soldate van die V.O.C. só sleg betaal is, dat dit werklik as 'n laaste uitweg gesien is vir mense wat geen alternatief gehad het nie.[2]

Op bepaalde dae van die jaar kon hierdie wanhopiges hulself meld by die V.O.C. se kantore om te registreer. Hul persoonlike besittings het hulle dan in 'n skeepskis geplaas en na die kantoor gebring, waarna hulle gewag het om te vertrek.[3] Alhoewel ons geen geboortedatum vir Joost en Burgert het nie, is dit wel bekend dat die gemiddelde ouderdom van soldate wat by die V.O.C. aangesluit het, 24 jaar was. Die jongste soldate was ongeveer 18en die oudste sowat 40 jaar oud.[4] Daarom hou ek 'n geskatte geboortedatum van ongeveer 1663 aan vir Joost.

Op Vrydag, 24 Mei 1686, het Joos en Burgert met die skip Huis te Zilverstein vanaf die eiland Texel (Noord-Holland), na die Kaap gereis.[1][5] Die Huis te Zilverstein was 'n "spiegelretourschip", wat reeds sedert 1674 deur die V.O.C. in gebruik was. Hul kaptein was Karsten de Gilde en daar was 96 soldate aanboord, saam met 138 ander passasiers.[5][6] Die skip was ongeveer 44m lank en sowat 10,5m breed, met plek aan boord vir tot 300 mense.

Geboorte:
Ons skat Joost se geboorte as om-en-by 1663: soldate wat by die V.O.C. aangesluit het, was gemiddeld 24 jaar oud. Joost en Burgert het in 1686 aangesluit, wat 'n geskatte geboortedatum van 1662 gee. Ons het Joost as ouer broer aangeneem, omdat hy tradisioneel as sulks beskou word (eerste getrou en eerste gesterf).

In verskeie rekords word hulle plek van herkoms as Isberg, IJsberg, Eijsenberg en ander variante gegee. Dit is nie noodwending hul plek van geboorte nie, maar wel hoogs waarskynlik. Geen land of provinsie word egter genoem nie en daar is talle dorpies met sulke name in Europa en Skandinawië wat kandidate is.

Sien ook onder-aan die bladsy, by Geskiedenis die artikel Joost en Burgert van Dyk: hul koms en lewe aan die Kaap. Daarin word uitgelê hoekom Joost se geskiedenis hier so sterk verskil van die 1975-Geslagsregister.

Vir verdere spekulasie oor die broers se herkoms, sien http://sastamboom.blogspot.com/search/label/van%20Dyk

Weermag:
Joost Pietersz. en Burgert Peterse het op 24 Mei 1686 by die V.O.C. aangesluit as soldaat, by die Kamer Amsterdam. Hulle het daardie selfde dag vertrek met die skip "Huis te Zilverstein" vanaf Texel, Nederland. Die skip was onderweg na Batavia (Indonesië), met 'n stop halverwege aan die Kaap.

Soldate het in prinsipe geen take aan boord gehad nie, hulle was slegs daar om die Nederlandse vestiginge oorsee te bewaak en te verdedig. Hulle kon wel tydens die reis ingeset word as gevaar gedreig het. Daar was ook ten alle tye 'n soldaat voor die kajuit en voor die konstabel se kamer gestasioneer.

Die broers het geen maandbrief gehad nie, dus het hulle niemand agtergelaat wat hulle nodig geag het om van hul loon uitbetaal te kry nie.

Hulle het wel 'n skuldbrief gehad waarmee hulle self vooruitbetaal is.

Sien hier vir meer inligting oor Texel en die V.O.C., verkry tydens 'n besoek daaraan in 2016: http://sastamboom.blogspot.com/2016/01/besoek-aan-texel-nederland.html

Kliek gerus op die foto's hier onder om die soldyboekinskrywings in detail te sien, of besoek die volgende webblad vir 'n transkripsie en uitleg van die inhoud: http://sastamboom.blogspot.com/2016/10/die-vroegste-rekord-wat-ons-van-joost.html

Immigrasie:
Joost en Burgert het se seetog was vier maande, vanaf Texel na Cabo de Boa Esperança, oftwel Kaap die Goeie Hoop. Die gebruiklike term vir die vestiging was Cabo of die Kaap; die naam Kaapstad sou eers baie later gebruik word.

Aan die Kaap het die broers nog tot 1690 vir die V.O.C. gewerk. In watse funksie, is nog nie ontdek nie. Moontlik as soldate wat die Kasteel of ander geboue moes bewaak, of hulle is moontlik as knegte uitgehuur aan van die vryburgers.

Burgerskap:
Joost en Burgert het op dieselfde dag hul vryburgskap van die VOC gekry en dit het hulle dus vrygestaan om vir hulself te gaan boer of 'n ambag te beoefen.

'n Vryburger was nie onder kontrak van die VOC nie, en dus nie onderwerpe aan die sg. "Artikelbrief"nie, waarin die disipline en tug aan die VOC-manskappe opgelê is nie. Hulle was wel steeds onderworpe aan die "plakkate" en wetgewing wat die VOC uitgevaar het. Hulle was nie vry om te handel soos hulle wou nie - die VOC het die monopolie op die handelsware soos vee, graan en wyn beheer. Die owerheid aan die Kaap wás die VOC en alle mannelike vryburgers moes 'n eed afneem waarin hulle trou sweer aan die Nederlandse, Oost-Indiese en Kaapse owerheid.

Vryburgerskap is deur die VOC as 'n voorreg gesien: Vryburgers wat hulle swak gedra, het die risiko geloop om as "onnut instrument" weggestuur te word.

Woonplek:
Vermeld onderaan Borgert Pietersz:

Borgert Pietersz
Joost Pietersz

Beroep:
Op Dinsdagoggend, 3 April 1691, het die Politieke Raad (die hoogste gesag van die VOC aan die Kaap de Goede Hoop) vergader. Die lede van die raad was dit eens dat 'n groot deel van die Raad al self benadeel is duer die "slordig en onordentlike" gekapte hout wat beskikbaar is - maar die hout is so sleg bewerk, dat dit nie bruikbaar is nie (dat dit voor die voete van die volk weggevoer moet word).

Hierdie gebrek aan planke ens. daartoe sou lei dat huise, skure, stalle en ander nodige geboue, nie gebou sal kan word nie.

Vir 'n geruime tyd al, het niemand aangebied om die gesaagde timmerhout teen vasgestelde pryse uit die Compagnie se bos te lewer nie. Daarom het Joost Pietersz en Borchard Pietersz van Isenberg, broers en vryburgers, woonagtig in die Kaapse distrik, hulle by die vergadering gemeld om toestemming te verkry om in die "Compagnie se bosch" in Houtbaai te gaan houtkap. Dit sou gebeur onder sekere voorwaardes en die kontrak sou vir vyf jaar wees en die hout sou te koop aangebied word aan die inwoners van die Kaapse distrik.

Na "rijpe raadspleging" is eenstemmig besluit om aan Joost en Burgert se versoek te voldoen. Die kondisies en voorwaardes is as volg:

1. Dat hulle vir 'n tydperk van vyf jaar, met ingang van vandag, toegelaat sal word om in die Compagnie se bos, in Houtbaai geleë, allerhande timmerhout mag kap, saag en bewerk, volgens hulle diskresie ("so sij des best te raade sullen werden").

2. Om hierdie voorreg te behou, moet hulle jaarlik aan die Edele Compagnie honderd stuks planken lewer - elk 10 voet lank en ten minste 1 voet breed.

3. As hulle hierdie voorreg verbeur, hulle jaarliks in die Compagnie se bos drieduisend jong eike bome moet plant (wat uit die Compagnie se "planterie" sal kom).

4. Die pryse waarteen hulle die hout mag verkoop is deur die Raad vasgestel en die broers mag hierdie prys nie oorskry nie.

1 Balk lang 22 voeten en thien a acht duijmen dik ƒ12:-:-
1 Bolle casijn hoog 4 1/2 voet en 3 1/2 voet wijd ƒ4:-:-
100 voeten plaaten ƒ12:08:-
100 voeten gording ƒ6:-:-
100 sparren ƒ18:12:-
100 latten ƒ2:-:-
1 Hoek-keeper 20 voeten lang ƒ3:-:-
1 voet planks in 't vierkant ƒ3:- :-
1 voet planks minder als een voet in 't vierkant ƒ2:08:-
1 spanrigel 17 voeten lang ƒ4:10:-
1 haane-balk van 9 voeten ƒ1:04:-
1 carbeel 5 1/2 voeten lang ƒ1:-:-
1 strijkbalk lang 20 voeten ƒ6:08:-
1 kromstijl lang 9 voeten ƒ3:-:-
1 scheerstijl 14 voeten lang ƒ1:08:-

Die res vans die vergadering bespreek 'n ander saak.


Sensus:
Die broers Joost en Burgert het in 1692 saam in die Opgavenrollen (van boeren effecten) verskyn.

In hulle besit was:
2 knegte
2 perde
2 gewere
4 snaphane
2 pistole
(sien bron vir volledige dokument)

Beroep:
Hierdie jaarlikse funksies is afkomstig van ander, soortgelyke kontrakte met die V.O.C. waarin Joost knegte huur om hom te help met die houtkappery.

Beroep:
Ten diensten van de Generale Nederlandsche Oostijndische Compagnie. Bron - NAAIRS

Ander:
Op hierdie datum het Joost die slaaf Kinza (26 jaar oud) gekoop van Theunis Verweij vir Rds. 120.

Ander:
Joost het die 16-jarige slaaf Anthony van Madagascar gekoop van Thomas Thornhill. Die prys was Rds 90. Anthony sou tot en met Joost se dood in 1718 vir hom werk.

Op dieselfde dag het hy ook die slaaf Pieter van Malabar gekoop van Rob Silvastar vir Rds. 80.

Sensus:
Joos en Burgert was in 1697 steeds vennote ("compagnons"), Hulle het in die opgaafrol verskyn met die volgende:
1 vrou (Joost se vrou - Catharina Hendriksz Verburg)

1 kneg
2 slawe

1 snaphaan (geweer)
1 pistool

Sensus:
Joost verskyn in die 1700-opgaafrol met die volgende:
geen vrou (Catharina Verburg is teen hierdie oorlede - sien onder by familie)
2 seuns (Burgert en Hendrik)

Burgert (Joost se broer) se opgaafrol verwys ook na 2 seuns, maar Burgert het teen hierdie tyd nog geens seuns gehad nie. Dit is dus waarskynlik dat die broers saam gewoon het.

2 knegte
2 slawe
2 perde
6 beeste
1 snaphaan
1 pistool
1 degen

Sensus:
In 1700 het Joost in die Opgaafrol van die Kaap verskyn, met die volgende:

2 seuns [Burgert en Hendrik]
2 knegte
2 slawe (mans)
2 perde
6 beeste
1 snaphaan
1 pistool
1 degen

Beroep:
Uit die Opgaafrol van 1700 wil dit blyk dat Joost opgehou het met houtkap en begin het met boer. Dit is nie duidelik waar hy aan die begin geboer het nie. Ganskraal / Ganzekraal is die plaas waarop hy ten tye van sy dood geboer het.

Eiendom:
Die begindatum hier is 'n gissing en ons is nog besig met navorsing om uit te vind wanneer Joost die plaas Ganzekraal gekry het.

Ons weet dat hy ten tye van sy dood 'n opstal op hierdie plaas gehad het (dit verskyn in sy boedelinventaris). Daar is twee Ganzekrale in die Swartland: 'n kleiner plaas (nr. 386) en 'n groter een (nr. 732). Hierdie tweede een het gedien as 'n Buitepos vir die V.O.C. Sommige navorsers het al voorgestel dat Joost hierdie tweede buitepos gehad het, maar dit is uiters onwaarskynlik.

Daar is al uitgebreid geskryf oor die Buitepos Ganzekraal en die eienaars/bestuurders (onder meer in Dan Sleigh se Buiteposte (HAUM, 1993), sonder enige melding van Joost.

Dan is dit ook so dat Joost nie 'n grootse boer was nie, dus is dit onlogies dat die V.O.C. hul buitepost aan hom sou toevertrou. Die kleiner Ganzekraal was dan ook slegs een plaas verwyder van sy broer Burgert se plaas, Coenraedenberg. Burgert het Ganzekraal na Joost se dood gekoop - die karige bedrag wat betaal is - Rds. 10 - dui ook meer op 'n stuk land met 'n klein gehuggie, eerder as 'n uitgebreide Buitepos. (Dit sou ook vir Burgert sin maak om eerder 'n plaas oor te neem wat naby sy eie is, om sy weigebied uit te brei.)

Op die web-bladsy CapeFarmMapper by https://gis.elsenburg.com/apps/cfm/# kan mens die liggings van die Ganzekraal plase, #386 & #732, sien:
#386 is in die buurt van Burgert se plaas Coenradenberg in die Swartland en #732 wat grens aan die see is die een wat aan die VOC behoort het.

Ooggetuie:
Dit sal interessant wees om te probeer uit vind hoe Hendrik Kuijs en Jacoba van Norden/Horde Joost geken het.

Hulle herkoms is bietjie van 'n raaisel: die First Fifty Years-projek waag geen raaiskote nie. Daar is twee persone met die naam Hendrik Kuijs(t) in die skeepsoldyboeke van die V.O.C. Een afkomstig van Terburg, Nederland, in 1695. (Waarskynlik die voormalige plek "Terborch" in Overijssel, of "Terborg" in Groningen. Daar is ook 'n kasteel Terborg tussen Tilburg en Den Bosch.) Die tweede Hendrik was afkomstig van Amsterdam in 1698. Beide is gerepatrieerd. Daar is 'n kans dat hulle dieselfde persoon is ('n vergelyking van die inskrywings in die skeepsoldyboeke sal dit kan bevestig/uitsluit).

Buiten die kind saam met Jacoba, kon ek verder geen rekord van hom vind in SA nie, ook nie in die beskikbare monsterrolle nie.

Jacoba van Norden was vermoedelik steeds getroud met Helmer Paal ten tye van de geboorte van haar kind saam met Hendrik Kuijs. (Sover ek kan sien was Helmer Paal steeds lewend teen hierdie tyd.)

Dit kan dalk deel van die rede wees waarom Jacoba in 1903 na Mauritius gestuur is. Uit H.C.V. Leibbrandt se Precis: Letters Despatched, 1696-1708 (1896).
p230-231:
1703- 31st July
The following freemen have been allowed to proceed to Mauritius to earn their living their with your assistance: ... ... Jacoba van Norden and daughter, the wife of freeman Helmt Paal, who because of her bad conduct and immoral life has been separated a long while from her husband. She may neither return to the Cape, nor proceed to Batavia.

Eiendom:
In 1704 is die eiendomsakte van die plaas Keerweder in die distrik van Stellenbosch aan ene J. van Dijk uitgee. Aangesien Jan Jacobsz. van Dijk teen hierdie reeds oorlede is, is dit maklik om aan te neem dat hierdie plaas dus aan Joost behoort het. In Johannes van der Bijl se "Grondeienaars van Stellenbosch" 1693-1860 (Stellenbosch Museum, 1979) leer mens dat Keerweder in 1704 aan Jan Jacobsz. van Dijk se weduwee behoort het, dus nie aan Joost nie.

Ons laat die inligting egter hier, omdat ons ook 'n geruime tyd Keerweder as moontlik eiendom hier gelys het. Ander navorsers wat elders die inligting teëkom kan dan ook hier sien dat dit inderdaad inkorrek is.

Sensus:
In 1709 het Joost in die Opgavenrol verskyn met die volgende

1 seun (Burgert was teen hierdie tyd sowat 12 en Hendrik 9-10. Slegs een van hulle het dus by Joost gewoon. Dis waarskynlik dat die Weeskamer een van die twee by 'n ander persoon geplaas het.

Burgert verskyn self met drie seuns in 1709, maar met 4 in 1712. Dit kan óf sy vier seuns Matthys, Adam, Burgert (jr) en Tobias wees, of - afhangend van wanneer Matthys gesterf het (êrens ná 12.07.1712) en die opname was - kon dit drie van sy seuns + een van Joost se seuns gewees het.


Sensus:
Joost Pietersz: v: Dijk

Mans: 1
Vrouwen: -
Soonen: 1
Dogters: -
Knegts: -
Slaven: 2
Slavinnen: -
Jongetjes: -
Meijsies: -
Paerden: 3
Ossen: 10
Koeijen: 10
Kalvers: 10
Vaarsen: 10
Schaapen: -
Varkens: -
Wijnstokken: -
Leggers Wijn: -
Hoe veel jaer 't land gehad: -
Hoe veel jaer 't land besaeijt: -
Tarwe gesaeijt: -
Tarwe gewonnen: -
Brood en zaad koorn: -
Rogge gezaaijt: -
Rogge gewonnen: -
Brood en zaad koorn: -
Garst gesaeijt: -
Garst gewonnen: -
Zaad koorn: -
Snaphanen en carbijns: 1
Houwens en deegens: 1
Pistoolen: 1

Aansoek:
Joost het voor die hof verskyn en verklaar dat hy saamgewoon het met 'n vrou genaamd Helena Siewerts, wat "kranksinnig" geword het. Hy het die Raad gevra om haar by die Hospitaal te laat opneem, op sy onkoste. Hy sou vir hulle kinders sorg en, indien sy gesond word, met haar trou ("door godes zegen van die plage mogte werden verlost, verbint hij sigh haar ten huijsvrouwe te sullen nemen").

Dit wil blyk of die Raad geen aksie onderneem het nie.

Watse vorm sou Helena se "cranksinnigheit" aangeneem het - en wie sou die diagnose gemaak het? Gesien dat Andries se doop slegs 'n paar maande vroeër was, is dit moontlik dat postpartumdepressie (ook genoem nageboortedepressie) die oorsaak was, of bygedra het aan 'n bestaande psigiese aandoening. Post-traumatiese stresstoring as gevolg van haar jeug as slavin (waarskynlike fisieke geweld, verkragting, ens.) kan ook as oorsaak gedien het.

Dit is moontlik dat dit die kerk was wat om hierdie rede nie toestemming wou gee dat Joost en Helena met mekaar kon trou nie. Joost het immers self haar toestand nie as hindernis gesien om hul verhouding voort te sit nie: Helena het die volgende jaar weer swanger geword met hulle laaste kind, Sophia.

Sien onder vir die oorspronklike hofrekord.


Rol:

Eiendom:
Dit is nie duidelik wanneer Joost sy huis oorspronklik gekoop het nie, maar dit was waarskynlik dieselfde huis wat in 1720 aan Burgert behoort het - geleë in die Eerste Berg Dwarsstraat. Die straat is tans bekend as St. Georges Straat in Kaapstad.

Dit is waarskynlik dat die gesin hier gewoon het, en nie op die plaas Ganzekraal nie. Joost en/of slaaf/kneg sou na die Ganzekraal gegaan het om met vee daar te wei.

In 1716 het Joost sy huis aan Burgert verkoop. Die verkoper se naam word sonder voornaam gelys as Pietersz van Dijk, maar gesien dat die koper Burgert Pietersz van Dijk is, kan ons aanneem dat die verkoper Joost was. (Hulle was immers die enigste Pieterz van Dijks aan die Kaap.) Dit betref 'n huis en erf in Tafelvallei (die eiendom se naam word slegs gegee as H1), en was 0.035 morg oftwel sowat 300m2. Geen bedrag word genoem nie.

Die transaksie is egter 'n bietjie raaiselagtig: want in 1718 word dieselfde eiendom (H1, 0.035 morg) weer verkoop deur Joost Pz van Dijk aan ene Christiaan Wynands/Wijnarts (prys: 5550 gulden. Hierdie is dieselfde persoon wat in Joost se boedelinventaris en vendurol as die huurder van Joost se huis verskyn. Christaan het 'n aanbetaling van 2700 gulden gedaan.

Spekulasie: moontlik het Christiaan die huis gekoop, en daar gewoon terwyl hy dit afbetaal het (en was dit nog nie afbetaal teen Joost se dood nie).

Die huis is weer na Burgert se dood deur sy skoonseun, Andries Mulder gekoop.

Spekulasie: dit is moontlik dat Joost en Burgert se gesinne almal hier gewoon het - en dat die perseel uitgebrei is met 'n tweede erf en huis (wat sal verduidelik hoekom die eiendom se oppervlak in 1721 gegee word as 0,076 morg).

Beroep:
(aldus testament)

Testament:
Joost se testament is op 28 Januarie 1718 opgestel - 'n skamele drie dae voor sy dood. Hy was baie siek en bedlêend; die testament is by sy huis in Tafelvallei opgestel.

In die testament stel hy sy twee oudste seuns (Burgert en Hendrik) aan as sy "enige en universele erfgename" en laat hy aan Helena 500 Rijksdaalders om sy kinders (wat hulle saam gekry het) op te voed en die "nodige onderhoud" te gee.

Sien die aangehegde PDF vir 'n transkripsie van die volledige testament.

Inventaris:
Na Joost se dood is sy boedel deur sy broer geïnventariseer. Die inhoud gee 'n interessante kykie op die gesin se daaglikse lewe.

Ten tye van sy dood het hy onder andere gehad:
1 Hoogduyts Gebedeboekje

1 slaaf: Anthony van Madagascar

1 paard
32 beeste
1 kalwers

1 snaphaan

Sien die bygevoegde PDF vir die hele boedelinventaris.

Vendurol:
Op 17 Junie 1718 is Joost se besittings op 'n openbare vendusie verkoop. Hoekom is al sy besittings na sy dood verkoop? Dit is duidelik dat hy geen skuld gehad het ten tye van sy dood nie - enige skuld sou in sy boedelinventaris of vendurol gestaan het.

'n Klein bietjie lig word hierop gewerp in "Household Inventories at the Cape" deur Carohn Cornell en Antonia Malan (2005).

As Joost nie uitdruklik in sy testament Helena as die voog van sy kinders aangestel het nie (en dit is debateerbaar of hy het of nie), sou die Weeskamer sy eiendom verkoop het om vir sy kinders te sorg. (Helena kon wel aansoek doen om die voog van haar eie kinders te wees.)

Die Weeskamer het nie fisies self vir die kinders gesorg nie, maar hulle by ander families geplaas. Klaarblyklik eers by familie of vriende van die familie wat gewillig was, of anders as huishulpe of vakleerlinge by ander burgers. Hulle sorg was deur die Weeskamer betaal en enige erfenis is dan ontvang met mondigwording (25 jaar).

Burgert het 'n aantal dinge daardie dag gekoop:
een opstal gen:t e Ganse Craal in 't Swarte Land vir Rd:s 10 (Rd:s = Rijksdaalders)
1 kist
1 rol toebak
1 karritje met 1 balijtje
86 silvere knoopen

Burgert van DIjk d'jonge het gekoop:
1 kooper thee keetleltje en 1 kooper voetje

Sien die PDF vir die volledige lys van items en kopers.

Joost getroud Helena Siewers. Helena is gebore in CA 1690 in Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika; gesterf in Aug 1727inKaapstad, Kaap, Suid-Afrika. [Groepsblad] [Family Chart]

Ander gebeuternisse:

• Burgerskap: 19 Aug 1714, Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika; Slawerny
• Aansoek: 1715, Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika; Joost het in hierdie jaar aan die hof gevra dat sy vrou Helena Siewers gehospitaliseer word.
• Testament: 28 Jan 1718, Kaapstad, Kaap, Suid-Afrika

Notas:

Geboorte:
Helena is ca 1715-1716 vrygestel van slawerny. Sover my kennis sterk, was dit nie moontlik om 'n slaaf voor sy 22ste lewensjaar vry te stel of vry te koop nie, wat 'n geskatte geboortejaar gee van nie later as 1694 nie. Gesien dat haar eerste kind, Sybrand, êrens tussen 1706 en 1712 gebore is (vermoedelik nader aan 1712 as 1706), gebruik ons 'n geskatte geboortejaar van 1690.

Op 18 Junie 1690 is 'n slawekind Helena gedoop aan die Kaap:

Den 18 Junius van de Edl. Comps. slavin kinderen gedoopt t[en]
overstaen van Sr. Andrijs de Man,
Padt, ghetuijgen van Comps. weegen
een kindt van Souwa, genaemt Helena een halfslagh
een kindt van Nasana, genaemt Maria, halfslagh
een kindt van Sabilla ghenaemt Dirk. halfslagh
een kindt van Maria, ghenaemt ghenaemt Adriaen halfsl[...]
een kindt van Wolla ghenaemt Margrieta een swarte

Delia Robertson van die First Fifty Years Project meen dat dit hier heel waarskynlik om Helena Siewerts gaan. Indien korrek, beteken dit dat Helena se moeder ene Souwa van Madagaskar was, ook 'n V.O.C.-slavin. Haar vader: onbekend. Dit is slegs bekend dat hy waarskynlik 'n wit man was, daar hierdie Helena in die dooprekord as "halfslag" beskryf word.

Dit is myns insiens hoogs onwaarskynlik dat hierdie wél Helena Siewerts se doopinskrywing is. Op 29 Augustus 1717 is 'n slawekind met die naam Sara gedoop; haar moeder was die slavin Helena van Souwa. Dit is waarskynlik dat Helena van Souwa (die 1690-dopeling) dieselfde is as Helena van Souwa (die moeder in 1717).

Die Helena van Souwa wat in 1717 'n kind gedoop het, is nie dieselfde persoon as Helena Siewerts nie: Helena Siewerts was teen hierdie tyd nie meer 'n slaaf nie (en swanger met 'n Joost se dogter Sophia).

Burgerskap:
Die eerste verwysing na Helena Siewerts is in haar seun Andries se dooprekord. Dit is daar waar ons leer dat sy 'n slavin in besit van Burgert is. Teen die tyd wat Joost gedoop is in September 1716, is sy reeds vrygestel/vrygekoop.

Aansoek:
Joost het voor die hof verskyn en verklaar dat hy saamgewoon het met 'n vrou genaamd Helena Siewerts, wat "kranksinnig" geword het. Hy het die Raad gevra om haar by die Hospitaal te laat opneem, op sy onkoste. Hy sou vir hulle kinders sorg en, indien sy gesond word, met haar trou ("door godes zegen van die plage mogte werden verlost, verbint hij sigh haar ten huijsvrouwe te sullen nemen").

Dit wil blyk of die Raad geen aksie onderneem het nie.

Watse vorm sou Helena se "cranksinnigheit" aangeneem het - en wie sou die diagnose gemaak het? Gesien dat Andries se doop slegs 'n paar maande vroeër was, is dit moontlik dat postpartumdepressie (ook genoem nageboortedepressie) die oorsaak was, of bygedra het aan 'n bestaande psigiese aandoening. Post-traumatiese stresstoring as gevolg van haar jeug as slavin (waarskynlike fisieke geweld, verkragting, ens.) kan ook as oorsaak gedien het.

Dit is moontlik dat dit die kerk was wat om hierdie rede nie toestemming wou gee dat Joost en Helena met mekaar kon trou nie. Joost het immers self haar toestand nie as hindernis gesien om hul verhouding voort te sit nie: Helena het die volgende jaar weer swanger geword met hulle laaste kind, Sophia.

Sien onder vir die oorspronklike hofrekord.


Testament:
Joost se testament is op 28 Januarie 1718 opgestel - 'n skamele drie dae voor sy dood. Hy was baie siek en bedlêend; die testament is by sy huis in Tafelvallei opgestel.

In die testament stel hy sy twee oudste seuns (Burgert en Hendrik) aan as sy "enige en universele erfgename" en laat hy aan Helena 500 Rijksdaalders om sy kinders (wat hulle saam gekry het) op te voed en die "nodige onderhoud" te gee.

Sien die aangehegde PDF vir 'n transkripsie van die volledige testament.

Rol: Spouse

Ander gebeuternisse:

• Woonplek: < 1688, Serooskerke, Zeeland, Netherlands

Abraham getroud Magdalena Mouton aan 12 Mei 1709inStellenbosch, Kaap, South Africa. Magdalena is gebore in 1689; is gedoop in 1690 in Kaap, Suid-Afrika; gesterf in 1779inKaap, Suid-Afrika. [Groepsblad] [Family Chart]

Ander gebeuternisse:

• Naam: Magdalena de Clercq

Ander gebeuternisse:

• Verwysingsnommer: Plekhouer vir broers

Notas:

Pieter PIETERSZ is hier geplaas as 'n plekhouer vir die twee VAN DYK broers se vader vir tegniese redes. Dit is nie noodwendig sy naam of van nie.