Herkoms van die Broers Joost en Burgert van Dyk en hul lewens aan die Kaap: korreksies en aanvullings van die 1975-Geslagsregister

Die laaste gesaghebbende Geslagsregister van die broers Joost en Burgert van Dyk het in 1975 verskyn.^[1][2] Sedertdien het die gemak waarmee geskiedkundige dokumente bekom kan word, hetsy digitale kopieë of transkripsies, dit moontlik gemaak om die feite noukeurig na te gaan en 'n beter heropbouing van hierdie stamvaders se lewens te skep. Onderstaande poog nie om 'n volledige geskiedenis weer te gee nie, maar slegs 'n oorsig van die belangrikste feite en gebeurtenisse.

Joost Pietersz en Burgert Peterse het in 1686 as soldate by die V.O.C. aangesluit, soos duidelik uit die skeepsoldyboek van die Huis te Zilverstein.^[3] Dit is dan dadelik ook duidelik dat dit hier om twee volwasse mans gaan en nie twee jong seuns (soos die 1975-geslagsregister beweer)^[4] nie, daar jong seuns nie as soldate aangestel is nie. Die gemiddelde leeftyd van soldate wat by die V.O.C. aangesluit het, was 24 jaar, wat 'n geskatte geboortedatum gee van ca 1662.^[5] Dit is ook bekend dat soldate van die V.O.C. geen aansien geniet het nie en dat dit een van die slegst betaalde werke beskikbaar was - werklik 'n laaste uitweg vir mense wat geen alternatief gehad het nie.^[6]

Die broers het op 24 Mei 1686 vanaf Texel, Nederland, geseil en op 26 September 1686 voet aan wal aan die Kaap gesit.^[7] Hierdie aankomsdatum verskil sterk van die 1691-datum in die 1975-register^[4] en is waarskynlik op besluit omdat die twee broers eers vanaf hierdie datum op die vryburger-monsterrolle (‘n soort sensusopname) verskyn.^[8] Vóór die tyd was hulle steeds in diens van die V.O.C. aan die Kaap, maar beide het op 28 Desember 1690 hul vryburgerskap verkry.^[3]

Die geslagsregister noem ook dat hul met hulle vader na Suid-Afrika gekom het.^[4] Die Jan van Dyk waarna die 1975-geslagsregister verwys as hul vader, was waarskynlik Jan Jacobsz van Dijk (in sommige rekords slegs Jan van Dijk, sonder patroniem), wat vanaf 1690 in die monsterrolle verskyn - dikwels saam met sy compagnon (vennoot) Pieter Pietersz en later saam met sy vrou Anna Jansz/Cornelisz. Aangesien hy op daardie stadium die enigste Van Dijk-vryburger aan die Kaap was, kan mens verstaan dat daar aangeneem was dat hy die vader van die broers was, seker as mens aanneem dat Joost en Burgert ook die familienaam Van Dyk gebruik het. In werklikheid het Joost en Burgert egter aan die begin slegs hul patroniem Pieters/Peters gebruik en het hulle eers in 1699-1700 die familienaam Van Dijk aangeneem.^[9] Daar blyk in werklikheid geen verwantskap tussen Jan Jacobsz van Dijk en die broers Joost en Burgert te wees nie.